1. de Verenigde Naties
voorloper: Volkenbond 1919
“nooit meer oorlog”
Woodrow Wilson
de Volkenbond
overwonnen Centralen = Duitsland, Oostenrijk, Bulgarije en Turkije + Rusland uitgesloten dan later toegelaten
hoofddoel = internationale geschillen door overleg beslechten en de veiligheid van alle staten waarborgen + samenwerking op sociaal, economisch en cultureel vlak
organisatie:
zetel in Genève
algemene vergadering met alle leden
raad met 5 permanente leden = Groot-Brittanië, Frankrijk, Italië, Japan en Duitsland + 4 verkozen leden ← sprak advies uit over situaties die de vrede bedreigden
secretariaat
permanent Hof van Internationale Justitie in Den Haag
← spotprent: de opdracht van ‘nooit meer oorlog’/vrede (olijftak) voor de Volkenbond (duif) is te zwaar
problemen:
VS maakt er geen deel van uit
éénparigheid van stemmen is nodig in de Raad (alles geblokkeerd)
geen afdoende represaille middelen (leger)
lidstaten zelf ontwapen niet
jaren 30 → Volkenbond X want Du & It out (oorlogzuchtige regimes) en andere leden kunnen niks doen
tweede poging na WOII: VN
oorlogsconferenties MAAR! wantrouwen USSR → versnelde procedure omwille moeilijkheden tussen geallieerden
zie p. 85-86
augustus 1941: Atlantische handvest // Churchill & Roosevelt
januari 1942: Verklaring VN // 26 landen // Washington DC
oktober 1943: verklaring van Moskou // USSR, VK, VS en China
herfts 1944: Dumbaron Oaks Conferentie // VS, VK en China // Washington DC // doelstellingen, werking en structuur
februari 1945: conferentie Jalta // Churchill, Roosevelt en Stalin // bekendmaking plannen VN
25 juni 1945: San Francisco Conferentie // ondertekening Handvest VN
doelstellingen en principes van de VN
doelstellingen
VN wil vrede handhaven en bevorderen en geschillen regelen zonder naar de apen te grijpen
VN wil de vriendschappelijke betrekkingen tussen de naties ontwikkelen en economische, sociale en culturele samenwerking bevorderen
VN werpt zich op als verdediger van de rechten van de mens
principes
alle leden zijn soeverein en hebben gelijke rechten
ze verbinden zich ertoe hun geschillen op vreedzame wijze te regelen en de onafhankelijkheid van een ander land niet te bedreigen
ze verklaren zich bereid elke actie van de VN te ondersteunen
de VN mengt zich niet in binnenlandse aangelegenheden tenzij de handhaving van de internationale vrede dit vereist
waarom hebben we VN nodig?
noodsituaties (natuurrampen, vluchtelingen, interventie bij regionale conflicten)
discussies voor oplossingen op lange termijn (analfabetisme, uitroeien ziekten, voedselproductie verzekeren)
onpartijdige derde (ook militair)
werking van VN
a) Algemene Vergadering
zetel?
NY
wie?
alle lidstaten van VN
hoe wordt er gestemd?
1 stem per lidstaat
voor belangrijke zaken: 2/3 meerderheid
anders: meerderheid
wanneer komt Algemene Vergadering samen?
jaarlijks van september tot december
wanneer extra bijeenkomst samengeroepen wordt
welke bevoegdheid bezit ze?
toelating/ schorsing van leden
verkiezing rechters internationaal strafhof
beslissingen ivm handvest VN (vrede)
initiatieven voor mensenrechten, enz.
is de Algemene Vergadering belangrijk? JA
kan studies opvragen
+ voor initiatieven samenwerking en humanitair vlak
b) Veiligheidsraad
zetel?
NY
wie?
15 leden
5 permanente leden: China, FR, Rusland, VK, VS
10 andere leden verschillen om de 2 jaar (1 OE, 3 AF, 2 AZ, 2 LA, 2 WE/C/O)
hoe wordt er gestemd?
9 stemmen voor
vetorecht: geen van de permanente leden mag tegen zijn
vooral tijdens Koude Oorlog gebruik
nu nog steeds gebruikt
wanneer komt de Veiligheidsraad samen?
permanent
welke bevoegdheid bezit ze?
handhaving vrede door instellen sancties en gebruik militair geweld
is de Veiligheidsraad belangrijk? JA
diplomatieke manier overlegd over veiligheid
economische en Sociale Raad
zetel?
NY
leden?
54
samenkomst?
jaarlijks
bevoegdheden?
economische en sociale activiteiten
binding met de gespecialiseerde organisaties en instellingen
onderwijs, cultuur, gezondheid & respecteren rechten van de mens
contacten met niet-gouvernementele organisaties (NGO’s)
d) Internationaal Gerechtshof
zetel?
Den Haag
leden?
15 rechters verkozen door Algemene Vergadering en Veiligheidsraad
Hoogste rechtbank VN
bevoegdheden?
rechtsgeschillen tussen staten
advies over juridische vragen aan andere organisaties
belang?
??
e) Internationaal strafhof (2002 - Verdrag van Rome)
op basis van de Nürnbergprincipes
→ leiders kunnen individueel beschuldigd worden van…
oorlogsmisdaden
genocide
misdaden tegen menselijkheid
specifieke tribunalen
Joegoslaviëtribunaal (Den Haag - 1993)
Rwandatribunaal (Tanzania -1994)
2002: permanent strafhof
f) secretariaat
werkt voor andere organen van de V: onderzoeken, informatie
taken invoeren die door Veiligheidsraad, Algemene Vergadering opleggen
zetels?
Gevève
Wenen
Nairobi
met de VN verbonden organisaties
a) UNICEF
hoofdzetel?
NY
doeleinden?
rechten van het kind controleren obs verdragen
bescherming kinderen tegen aids/ HIV
onderwijsvoorziening & gezondheidszorg + voedsel
lobby kinderrechten
b) FAO
Voedsel- en Landbouworganisatie van VN (Food and Agricultural Organization of the UN
hoofdzetel?
rome
doeleinden?
opvoeren voedselpeil en levensstandaard
verbeteren productie en distributie
verbeteren levensstandaard van plattelandsbevolking
c) UNESCO
UN Education Scientifical Cultural Organisation
hoofdzetel?
Parijs
doeleinden?
vredesopbouw
armoedebestrijding, duurzame ontwikkeling, dialoog door onderwijs & wetenschap
werelderfgoedprogramma
d) WHO
World Health Organisation
hoofdzetel?
Genève
doeleinden?
in kaart brengen van gezonheidsproblemen
activiteiten coördineren
classificatie aandoeningen
Universele Verklaring van de Rechten van de Mens (UVRM)
→ Verlichtingsfilosofen in 18e eeuw: natuurrechten
—> Franse revolutie: Déclaration des droits de l’homme et du citoyen
——> pas later universeel
1948: UVRM opgesteld door VN
opgelet!
UVRM = verklaring >> geen sancties bij schendingen
landen vervolgbaar indien ze mensenrechtenverdragen hebben ondertekend
die doc 3 p. 95
Srebenica en falen VN?
→ onmacht VN-blauwhelmen in Ex-Joegoslavië en Rwanda
→ drama Srebrenica
na van Berlijnse muur → communistisch Joegoslavië valt uit elkaar
vele etnische & religieuze versch. Serviërs, Kroaten & Bosnisch moslims
burgeroorlog
Bosnië // Herzegovina
Bosnische moslims aangevallen door Servische en Kroatische legers
dorp Srebrenica = safe zone: Nederlandse VN-blauwhelmen beschermen moslimbevolking
11 juli 1995: Servische militairen drongen binnen, vermoordden alle mannelijke moslims
eerste genocide in Europa sinds Holocaust
VN-soldaten kwamen niet tussenbeide, legerleiding vreesde voor meer slachtoffers
Nl aanvaarde verantwoordelijkheid, geen schuld, niemand bood excuses aan
Zin en onzin van VN: kunnen de Verenigde Naties wel instaan voor de internationale veiligheid?
2. Europese samenwerking
2.1 stappen naar samenwerking
a. BENELUX: 1944
douane-unie tussen NL, BE en LU
eerste stap naar economisch samenwerking voor heel EU
b. O.E.E.S. (Organisatie voor Europees Economische Samenwerking): 1948
verdeling Marshall-miljarden
volgens Maurois: Marshallplan was omdat VS bang was voor opkomst communisme (zie tekst p.99)
regel van eenparigheid ← organisatie niet echt doeltreffend
eerste effectieve stap naar economische samenwerking
c. EGKS (Europese Gemeenschap voor kolen en staal): 1951
Robert Schumann (Franse minister voor Buitenlandse zaken) & Jean Monnet (kabinetschef)
6 Eu landen: FR, BE, NL, DU, IT, LU
Schumann: ‘de drager’ van Eu samenwerking = regelen conflicten DU&FR
Schumann: toekomstperspectief: vrede in EU, economisch samenwerking, solidariteit
(zie tekst p.101)
d. E.E.G (Europese Economische Gemeenschap): 1957
Verdrag van Rome
basis Europese Unie
6 Eu landen: FR, BE, NL, DU, IT, LU
doel: douane-unie & gemeenschappelijke handelspolitiek
EGKS & EEG => Europese gemeenschap (EG): 1965 → Europese Commissie
e. Europese Unie: 1992
12 lidstaten
Verdrag van Maastricht
economische, monetaire en politieke integratie
Europees burgerschap: invoering Europees paspoort → iedere burger van de Unie kan vrij op het grondgebied van de lidstaten reizen en verblijven, mag ter plaats deelnemen aan gemeenteraadsverkiezingen en Europese verkiezingen
onderwijs
justitie & binnenlandse zaken: versterking samenwerking tussen lidstaten, ovv voorkomen terrorisme, beteugelen internationale criminaliteit
EMU-verdrag (Europese Economosiche en Monetaire Unie): 2002: de euro, centrale bank,
voordelen:
geen wisselkoers
versterking Eu markt
meer keuze voor consumenten
nadelen:
geen individuele munten
minder nationalisme
2.2 de verbreding van de EU
verdere ontwikkeling:
toetreding GB + Ierland + DE
toetreding GR
toetreding SP + PO
toetreding Oostenrijk, ZW, FI
10 nieuwe lidstaten
BU en RO
Kroatië
Brexit
nu 27 lidstaten
Turkije heeft een aanvraag ingediend maar voldoet nier aan voorwaarden
Europese grondwet
2.3 toelatingsvoorwaarden
formele criteria:
kandidaat-lidstaat moet de democratische principes respecteren
kandidaat-lidstaat moet de mensenrechten respecteren
kandidaat-lidstaat moet een Europees land zijn
praktische criteria:
kandidaat-lidstaat moet beschikken over stabiele instellingen
kandidaat-lidstaat moeten een functionerende markteconomie hebben
kandidaat-lidstaat moeten het acquit communautaire overnemen en toepassen in eigen land
2.4 vernauwing van de EU
Brexit: historisch referendum: 51,9% voor // 48,1% tegen
mogelijk dankzij afscheidingsclausule: artikel 50 Verdrag van Lissabon
2.5 Europese instellingen
zie p. 110
+ hof van justitie:
1 rechter/ lidstaat
vertegenwoordiging vers. nationale rechtsstelsel
taak: naleving van het recht bij toepassing van Europese Verdragen
Hof kan straffen door dwangsom/forfaitaire som opleggen
